Hər il avqustun 1-də qeyd olunan Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü, dilimizin zəngin tarixi, bəşəri dəyəri və milli kimliyimizdəki yeri barədə düşünməyə imkan verir. Dilimiz – ruhumuzun aynası, min illik mədəniyyətimizin daşıyıcısıdır. Bu əlamətdar gün, eyni zamanda, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin dilimizə verdiyi əvəzolunmaz töhfələri və onun Azərbaycan dilinin inkişafı naminə göstərdiyi misilsiz səyləri yad etmək üçün gözəl fürsətdir.
“Müxtəlif dillərə mənsub olan insanlar Azərbaycan dilini sadəcə eşidərək, onun mənasını o qədər bilməyə¬rə¬k, Azərbaycan dilinin nə qədər şeirə bənzədiyini, xoş ahəngli olduğunu dəfələrlə qeyd ediblər. Biz dilimizlə fəxr etməliyik. Dil hər bir millətin milliliyinin əsasıdır. Ona görə də hər bir gənc öz ana dilini, Azərbaycan dilini, müasir Azərbaycan dilini gərək ən incəliklərinə qədər bilsin və bu dildən istifadə etsin. Biz müstəqil Azərbaycanda Azərbaycan dilini dövlət dili etdiyimiz kimi, cəmiyyətimizdə də, xalqımızın içində də Azərbaycan dilini mütləq hakim dil etməliyik.” – Ulu Öndər Heydər Əliyev
Ulu Öndər Heydər Əliyevin bu misilsiz fikirləri bizə göstərir ki, milli dilə hörmət yalnız ümid və sənəd deyil, həm də hər bir vətəndaşın gündəlik davranışıdır. Dilimizdə danışmaq, yazmaq, oxumaq – hərəkətimizə mənəvi ayaqyalınlıq, ruhumuzun sərvətinə sahib çıxmaq deməkdir.
Tarix boyu ana dilimizin inkişafı qarşısında müxtəlif süni əngəllər yaradılmışdır. Sovet dönəmində dilimizə rus sözlərinin köklənməsi, orfoqrafiya islahatları kimi zorla tətbiq olunan yeniliklər, habelə mətbuat və təhsil sahəsində rus dilinin prioritetləşdirilməsi milli ləhcə və leksikanın zəifləməsinə gətirib çıxarmışdı. Terminologiya xaosu: Müəyyən elmi və texniki sahələrdə Azərbaycan dilində standart terminlərin olmaması xarici sözlərin sürətlə daxil olmasına səbəb olmuş, bu da dilimizin orijinallığını risk altında qoymuşdur. Kütləvi informasiya vasitələrinin rolunda çatışmazlıqlar: Müxtəlif telekanal və qəzetlərin azərbaycandan kənar ssenarilərə daha çox müraciət etməsi, həmçinin peşəkar yerli jurnalist və redaktorların azlığı, ana dilimizin təmizliyini qorumağı çətinləşdirmişdir. Bu süni maneələrin aradan qaldırılması üçün müasir dövrdə dilçilik elminin imkanlarından faydalanmalı, yerli terminoloji komissiyalar yaratmalı və KİV-də Azərbaycan dilinin saflığını qoruyan proqramları gücləndirməliyik.
Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi bərqərar olması naminə uzunmüddətli və qətiyyətli iş apardı. 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra dil siyasətində əsaslı dəyişiklərə imza atdı. 1992–1993-cü illər: Məktəblərdən rus dilində tədrisin məhdudlaşdırılması, dövlət qurumlarında Azərbaycan dilinin üstünlüyünün təmin edilməsi. 1995-ci il Konstitusiyası: Yeni Konstitusiyada Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit edilməsi – xalqın milli özünüdərkinin hüquqi əsasının yaradılması. Respublika çap orqanlarında islahatlar: Mərkəzi və yerli nəşrlərdə Azərbaycan dilinin qrammatik və leksik normalarının qorunması üçün xüsusi redaksiya şuralarının formalaşdırılması.
Bu strategiyalar Ulu Öndər Heydər Əliyevin dilə münasibətinin nə qədər prinsipial, mübarizəsinin nə qədər ardıcıl olduğunu bir daha təsdiqlədi və indiyədək dilimizin inkişafını təmin edən dayanıqlı mexanizmlər yaratdı.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin müxtəlif illərdəki nitqlərində dilimizə ünvanladığı fikirlər, milli maarifimizin və dilçilik düşüncəmizin əsasını təşkil edir. Onun dil haqqında söylədiklərindən bəziləri: “Fəxr edə bilərik ki, bizim zəngin, böyük söz ehtiyatına malik olan Azərbaycan dilimiz var.” “Biz indi müstəqil dövlət kimi, azad xalq kimi öz ana dilimizlə, Azərbaycan dili ilə fəxr edirik.” “Mən hər bir dilə öz hörmət və ehtiramımı bildirirəm. Amma hesab edirəm ki, öz dilimizlə, Azərbaycan dili ilə hər birimiz fəxr edə bilərik. Çünki bu, zəngin dildir, artıq dünyada tanınmış dildir.” “Öz dilini bilməyən, öz dilini sevməyən adam öz tarixini yaxşı belə bilməz.” “Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyərlərini, mədəniyyətini yaşadan, inkişaf etdirən onun dilidir “Xalqı xalq edən, milləti millət edən onun ana dilidir.“Bu gün dünyada 50 milyondan çox insan üçün Azərbaycan dili ana dilidir. … Azərbaycan dili və mədəniyyəti milli və bəşəri dəyərləri də ehtiva edir. “Azərbaycan dilinin qorunması hər kəsin borcudur. … Son vaxtlar dilimizə daxil edilən bəzi kəlmələr dilin dəyişilməsinə səbəb olur. Düşünürəm ki, media və telekanallar yeni vəzifələr üzərinə düşür.” Ulu Öndər Heydər Əliyevin bu dərin məzmunlu sözləri, dilimizin həm milli-mənəvi, həm də qlobal dəyərini bir daha göstərir. Avqustun 1-i – Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü – bizə bir daha xatırladır ki, dilimizə diqqət, ona hörmət hər birimizin vəzifəsidir. Tarixi yarıməsrlik mübarizənin, gözəl ədəbi irsin, elmi nailiyyətlərin əsasını təş¬kil edən Azərbaycan dili, gələcək nəsillər üçün milli varlığımızın ən qiymətli investisiyasıdır. Gəlin, hər gün ana dilimizi təmiz danışaq, oxuyaq, yazaq və onun inkişafı üçün çalışaq!
Maştağa qəsəbəsi, 293 nömrəli tam orta məktəbin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Afət Məlikova
