Azərbaycanın qədim diyarlarından biri olan Cəbrayıl rayonu əsrlər boyu həm strateji mövqeyi, həm də zəngin təbiəti ilə seçilib. Bu torpaq təkcə coğrafi gözəlliyi ilə deyil, həm də xalqımızın azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsinin canlı şahidi kimi tarixə düşüb. Təəssüf ki, XX əsrin sonlarında bu diyar işğalın acısını yaşadı, kəndləri, şəhəri dağıntıya məruz qaldı, minlərlə insan doğma ocaqlarından didərgin düşdü. Lakin tarix sübut etdi ki, xalqımız heç vaxt doğma yurdunu unutmur və ədalətin bərpası gec də olsa mütləq baş verir.
1993-cü ildən etibarən Cəbrayıl işğal altında idi. Bu müddətdə məcburi köçkünlər Azərbaycanın 58 rayonuna səpələndi, çadırlarda, yataqxanalarda, vaqonlarda illərlə yaşamalı oldular. Lakin ümid heç vaxt itmədi. Cəbrayılın azad olunacağı günün gələcəyinə olan inam xalqımızın yaddaşında daim yaşayırdı.
Tarixin dönüş nöqtəsi 2020-ci ilin sentyabrında gəldi. 27 ildən sonra Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Vətən müharibəsinə başladı və qəhrəmanlıq salnaməsi yazdı. Elə ilk günlərdən Cəbrayıl uğrunda ağır döyüşlər getdi. Çətin relyef, düşmənin illərlə qurduğu istehkamlar böyük fədakarlıq tələb edirdi. Amma Azərbaycan əsgəri mərdlik göstərərək bütün maneələri dəf etdi. 2020-ci il sentyabrın 27-də Cəbrayıl rayonunun bir neçə kəndi, oktyabrın 4-də isə Cəbrayıl şəhəri işğaldan azad edildi. Bu tarixi qələbə yalnız bir rayonun deyil, bütün Azərbaycanın taleyində dönüş nöqtəsi oldu. Çünki Cəbrayılın azad edilməsi sonrakı hərbi əməliyyatların uğurla davam etməsinə, Hadrut, Zəngilan, Qubadlı və Laçının bir hissəsinin işğaldan xilas edilməsinə yol açdı.
Bu şanlı qələbədən sonra dövlətimiz Cəbrayılın adını əbədiləşdirdi. On minlərlə hərbi qulluqçu “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildi. Azərbaycan bayrağı isə Xudafərin körpüsündə dalğalanaraq həm tarixi, həm də siyasi məna kəsb etdi.
Azadlıqla bərabər, Cəbrayıl üçün yeni bir dövr – quruculuq və dirçəliş dövrü başlandı. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə “Araz Vadisi İqtisadi Zonası” yaradıldı. Bu zona yalnız Cəbrayıl üçün deyil, bütövlükdə region üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Sənaye parkı, logistika və ticarət mərkəzləri, istehsal sahələri və xidmət obyektləri rayonun gələcəyini parlaq edir. Artıq sahibkarlar burada fəaliyyətə başlayıb, yeni iş yerləri açılır.
Cəbrayılın elektrik təchizatı sahəsində də mühüm addımlar atılıb. Yarımstansiyalar istifadəyə verilib, kəndlərdə elektrik xətləri yenilənib. Yol infrastrukturu da sürətlə inkişaf etdirilir. Zəngəzur dəhlizindən keçən avtomobil yolları Cəbrayılı həm Qarabağın digər rayonları, həm də ölkənin əsas hissəsi ilə birləşdirir. Şükürbəyli-Hadrut və digər istiqamətlərdə çəkilən yollar gələcəkdə bu bölgəni mühüm nəqliyyat qovşağına çevirəcək.
Ən mühüm layihələrdən biri isə Cəbrayıl şəhərinin 2040-cı ilə qədər inkişaf planıdır. Baş plana görə, yaxın illərdə minlərlə ailə doğma yurduna qayıdacaq. Şəhərdə çoxmərtəbəli binalar, fərdi evlər, sosial obyektlər, məktəblər və xəstəxanalar tikiləcək. 2040-cı ildə Cəbrayıl şəhərində 15 mindən artıq insanın yaşayacağı proqnozlaşdırılır. Böyük Mərcanlı və Karxulu kəndlərinin də müasir yaşayış məntəqələri kimi bərpası nəzərdə tutulub. Burada yeni məktəblər, uşaq bağçaları, mədəniyyət evləri, idman və sağlamlıq mərkəzləri inşa olunacaq.
Bütün bu quruculuq işləri bir həqiqəti göstərir: Cəbrayıl təkcə tarixin deyil, həm də gələcəyin şəhəridir. Məcburi köçkünlərin uzun illər həsrətlə gözlədiyi qayıdış artıq reallığa çevrilir. Buraya dönən hər bir insan doğma torpağını yalnız xatirələrdə deyil, real həyatdakı inkişafda görəcək.
Bu gün Cəbrayıl torpağı azadlığın, yenidənqurmanın və milli qürurun rəmzidir. Xalqımızın iradəsi, şəhidlərimizin qanı, əsgərlərimizin qəhrəmanlığı sayəsində bu torpaqlar geri qayıtdı. İndi isə hər kəsin borcu bu yurdu daha da gözəlləşdirmək, gələcək nəsillərə inkişaf etmiş, abad bir Cəbrayıl bəxş etməkdir.
Balaxanı qəsəbəsi, 69 nömrəli tam orta məktəbin
Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Şəfa Nuriyeva
