8 Noyabr – Şuşa şəhəri günü Şuşa şəhəri Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin və dövlətçilik düşüncəsinin ən parlaq simvollarından biridir. Qarabağ dağ silsiləsinin mərkəzində, strateji yüksəklikdə yerləşən bu qədim şəhər təkcə coğrafi mövqeyinə görə deyil, həm də siyasi, mədəni və mənəvi əhəmiyyətinə görə Azərbaycan xalqının milli kimliyində mühüm yer tutur. Şuşa 1752-ci ildə Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən əsası qoyulan Pənahabad qalasının davamı kimi salınmış, qısa müddətdə regionun ictimai-iqtisadi və mədəni mərkəzinə çevrilmişdir. XVIII–XIX əsrlərdə burada ticarət karvan yolları kəsişir, sənətkarlıq, toxuculuq və memarlıq inkişaf edirdi. Şuşa həm də Qafqazda ilk şəhərlərdən biri idi ki, burada şəhərsalma planı sistemli şəkildə qurulmuş, küçə və meydanlar memarlıq nizamı ilə tikilmişdi. Tarixi mənbələrə görə, Şuşa XIX əsrin ortalarında Qafqazın musiqi və poeziya mərkəzinə çevrilmişdi. Burada Molla Pənah Vaqifin poetik məktəbi formalaşmış, daha sonra dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyli, vokal sənətinin banisi Bülbül, tarzən Qurban Pirimov kimi dahilər yetişmişdir. Şuşa eyni zamanda Azərbaycan muğam məktəbinin beşiyi hesab olunur. Bu səbəbdən şəhər çox vaxt “Azərbaycanın konservatoriyası” adlandırılır. 2 1992-ci il mayın 8-də Şuşanın Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı təkcə hərbi yox, həm də mədəni faciə idi. Tarixi abidələr dağıdıldı, məscidlər təhqir olundu, Azərbaycan xalqının əsrlərlə formalaşmış mədəni irsinə ağır zərbə vuruldu. Bununla belə, xalqın yaddaşında Şuşa azadlıq və müqəddəslik rəmzi kimi yaşayırdı. 2020-ci ilin payızında başlanan 44 günlük Vətən müharibəsi bu tarixi ədalətsizliyə son qoydu. 8 noyabr 2020-ci ildə Şuşa şəhərinin azad olunması Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində strateji və mənəvi dönüş nöqtəsi oldu. Şuşanın azadlığı, həm hərbi-taktiki ustalığın, həm də milli iradənin təntənəsi idi. Cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən əməliyyatlar Azərbaycan ordusunun müasir döyüş qabiliyyətini və xalq–dövlət birliyini bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Məhz bu səbəbdən 8 noyabr tarixi Azərbaycan Respublikasında Zəfər Günü kimi qeyd olunur. Həmçinin Cənab Prezident İlham Əliyevin 2022-ci il 1 avqust tarixli sərəncamı ilə həmin gün “Şuşa şəhəri günü” elan edilmişdir. Bu qərar Şuşanın azadlığının dövlət səviyyəsində əbədiləşdirilməsini və onun Azərbaycan mədəniyyətindəki xüsusi statusunun təsdiqini ifadə edir. Bu gün Şuşa bərpa mərhələsindədir: şəhərin memarlıq siması tarixi üsluba uyğun şəkildə yenidən qurulur, Vaqif poeziya günləri və “Xarıbülbül” musiqi festivalı kimi tədbirlər bərpa edilir. Şuşa 2023-cü ildə Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı seçilmişdir ki, bu da onun beynəlxalq səviyyədə tanınmasının sübutudur. Şuşa bu gün yalnız bir şəhər deyil, həm də Azərbaycanın milli özünüdərkinin və dövlət müstəqilliyinin simvoludur. Onun azadlığı həm tarixi ədalətin bərpası, həm də xalqın mənəvi qələbəsidir. Buna görə də 8 noyabr – Şuşa şəhəri günü hər bir azərbaycanlı üçün qürur, dirçəliş və milli kimliyin təntənəsi kimi əlamətdar gündür.
Maştağa qəsəbəsi, 293 nömrəli tam orta məktəbin
tarix müəllimi Aytən Eminova