Hər il 17 Oktyabr, Füzuli şəhərinin azadlığını, mədəni irsini və şəhər sakinlərinin birliyini qeyd edən bir gün kimi qeyd olunur. Bu tarix, Füzuli şəhərinin Azərbaycan Respublikasının müstəqillik dövründəki inkişafını ,mədəniyyətini və tarixi əhəmiyyətini qeyd etmək üçün bir fürsətdir. Füzuli, Azərbaycan tarixində önəmli bir mərkəzdir.Şəhər, adını 20-ci əsrin tanınmış şairi Füzulidən alır.
Füzuli şəhəri Azərbaycanın tarixi və mədəniyyət baxımından zəngin bölgələrindən biridir. Şəhər Azərbaycan Respublikasının cənub-qərbində, Qarabağ bölgəsində yerləşir.Coğrafi baxımdan şəhər, Qarabağ dağ silsiləsinin ətəklərində, Kür-Araz ovalığının şərq hissəsində yerləşir.Dəniz səviyyəsindən təxminən 400 metr yüksəklikdədir.
Füzuli şəhərinin iqlimi mülayim yarımsəhra və quru çöl iqlimi kimi xarakterizə olunur.Yay aylarında isti və quraq, qışda isə mülayim soyuq hava müşahidə olunur.Əsas su hövzəsi olan Araz çayı şəhərin ərazisindən keçir.
Şəhərin coğrafi yerləşməsi onun strateji əhəmiyyətini artırır, çünki Qarabağ bölgəsi və onun ətrafındakı ərazilər tarixi olaraq mühüm ticarət və nəqliyyat yollarının kəsişməsində olub.
Füzuli, Azərbaycan müharibəsi dövründə bir sıra çətinliklərlə üzləşmişdir. Şəhər demək olar ki, çoxlu tarixi hadisələrin şahidi olub.
1993-cü ildən etibarən, şəhər Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altında qalmışdır. 2020-ci ilin noyabrında isə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən azad edilmişdir.Bu azadlıq, şəhərin sakinləri üçün böyük bir sevinc mənbəyi olmuşdur.Şəhərdə baş vermiş əsas tarixi faktları qeyd edək:
Füzuli ərazisi XVIII əsrin sonlarına qədər Qarabağ xanlığının bir hissəsi olub. Şəhər o zaman Qarabağ xanlarının nəzarəti altında idi.
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsindən sonra Füzuli və bütövlükdə Qarabağ bölgəsi Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil oldu.Artıq bu dövrdən sonra bölgədə sosial -iqtisadi dəyişikliklər baş vermişdir.
1980-ci illərin sonlarından başlayaraq, Füzuli Qarabağ münaqişəsinin əsas mərkəzlərindən birinə çevrildi.
1993-cü ilin avqust ayında Ermənistan silahlı qüvvələri Füzuli şəhərini və rayonun böyük hissəsini işğal etdi.Nəticədə minlərlə insan qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşdü.
2020-ci ilin payızında baş verən 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu Füzuli şəhərini və rayonunu düşmən işğalından azad etdi.
17 oktyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Prezidenti Cənab İlham Əliyev Füzuli şəhərinin işğaldan azad olunduğunu elan etdi.
Onu da qeyd edim ki, Füzuli rayonu tarixi abidələr baxımından çox zəngindir.
Bölgədə orta əsrlərə aid çoxlu memarlıq nümunələri mövcuddur,lakin 1990-cı illərin işğal dövründə bir çox abidələr zərər gördü və dağıdıldı.Şəhərin azad edilməsindən sonra abidələrin bərpası və yenidənqurulması üzrə işlər aparılır.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Füzuli şəhərini Ermənistanın işğalından azad etdikdən sonra, şəhərdə rəsmi olaraq Azərbaycan bayrağı ucaldıldı.Füzulinin azad edilməsi Azərbaycan xalqı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Şəhərdə yolun inşası, Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun çəkilməsi işğaldan azad edilmiş ərazilərdə iqtisadi inkişafı sürətləndirmək və insanların daha rahat səyahət etməsi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır.Füzuli-Şuşa avtomobil yolu həm də turizm baxımından vacibdir, çünki Şuşa Azərbaycanın tarixi və mədəniyyət mərkəzlərindən biri hesab olunur.
14 yanvar 2021-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyev Füzuli Beynəlxalq Hava Limanının təməlini qoyub.Bu hava limanı Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində, xüsusilə Füzuli rayonunda inşa edilən ilk hava limanıdır.Hava limanı 2021-ci ilin oktyabr ayında istifadəyə verilib və həm yerli, həm də beynəlxalq uçuşlara xidmət göstərir.
14 fevral 2021-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyev Füzuli şəhərinin baş planını təsdiq etmişdir.Şəhərin baş planı Füzulinin müasir şəhərsalma standartlarına uyğun olaraq yenidən qurulmasını və onun yaşayış, infrastruktur, iqtisadi sahələrdə inkişafını təmin etmək məqsədi daşıyır.
2021-ci ilin sentyabrında, Azərbaycan Prezidenti Cənab İlham Əliyevin iştirakı ilə Füzuli-Hadrut avtomobil yolunun təməlqoyma mərasimi keçirilib.
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğan ilə Azərbaycan Prezidenti Cənab İlham Əliyev arasında Füzulidə baş tutan görüş, 2023-cü ilin oktyabrında, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin nəticələrini müzakirə etmək, iki ölkə arasındakı əməkdaşlığı müzakirə etmək və iki ölkə arasındakı əməkdaşlığı irəlilətmək məqsədini güdürdü.
Eyni zamanda Azərbaycan Rerspublikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyev Füzuli rayonuna dəfələrlə səfər etmiş və səfərləri çərçivəsində bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirmişdir.Füzuli rayonunun bərpası və inkişafı məqsədilə yeni infrastruktur layihələrinin təqdimatı, yolların,məktəblərin və digər sosial obyektlərin tikintisi ilə bağlı açıqlamalar vermiş, şəhidlərin xatirəsini anmaq üçün şəhidlər xiyabanını ziyarət etmişdir.Bu,Vətən müharibəsi zamanı həlak olmuş qəhrəmanların xatirəsinə dərin hörmətin ifadəsidir.
Sonda onu da qeyd edim ki, 17 oktyabr Füzuli Şəhəri Günü, yalnız bir şəhərin tarixi ilə bağlı deyil,həm də insanların birliyi,mübarizəsi və mədəni irsinin yaşadılması ilə bağlıdır.Bu gün,Füzulinin gələcəyini daha parlaq etmək üçün bir çağırışdır.
Zabrat qəsəbəsi, 75 saylı tam orta məktəbin
ibtidai sinif müəllimi Aysel Nağıyeva
