“ÜST insanlıq üçün təhlükə mənbəyinə çevrilib, Azərbaycan da ÜST-dən çıxmalıdır; həkim: ”ÜST sədrinin bu açıqlaması çətinlik fonunda son çabalama kimi qiymətləndirilə bilər"Dünyanın qarışdığı, birjaların çökdüyü, iqtisadiyyatın dağıldığı, dünya müharibəsinin kandarda olduğu vaxtda Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) baş direktoru Tedros Qebreyesus deyib ki, dünya yeni pandemiya ərəfəsindədir. Buna görə də ÜST-yə daha çox səlahiyyət və pul verilməlidir.
2020-ci ildə dünyada tüğyan edən koronovirus pandemiyası zamanı Qebreyesusun dünyanın varlı ölkələrindən ÜST-yə külli miqdarda ianə cəlb etdiyini nəzərə alsaq, bu şəxsin pandemiyaların xroniki olmasında maddi marağının olduğu üzə çıxır.
Qeyd edək ki, pandemiyanın cilovlanmasında aciz qalan, bu işi milli dövlətlərin üstünə atan ÜST-nin yarıtmaz fəaliyyəti fonunda onun bu kimi çağırışlarla manipulyasiya etdiyi barədə beynəlxalq miqyasda iddialar var.
Bəs bu dəfə ÜST rəhbərinin həyəcan təbili çalması əsaslıdırmı? Həkimlər, müşahidəçilər nə deyir?
İqtisadçı Natiq Cəfərlinin mövzu ilə bağlı şərhi diqqət çəkir: “ÜST-nin baş direktoru Tedros Qebreyesus deyir ki, gec-tez yeni pandemiya baş verəcək və bu, nəzəri risk deyil, epidemioloji əminlikdir. Onun dediyinə görə, yeni pandemiya 20 il və ya daha çox müddətdə baş verə bilər və ya sabah da ola bilər.
Milyonlarla insanın ölümünə görə başda ÜST olmaqla “pandemiya”nı cinayətkarcasına idarə edənlər məsuliyyət daşımalıdırlar. İnsan ölümlərindən başqa dünya iqtisadiyyatına da bilərəkdən ziyan vurdular, iqtisadiyyatı zəiflətdilər, 18 trilyon dollar vəsaiti dünyaya səpib inflyasiyanı yüksəltdilər, 700 milyon orta sinif nümayəndəsini işsiz qoydular, gəlirlərini azaltdılar. Bu, insanlıq əleyhinə cinayət idi - ən böyük kriminal əməlləri isə o idi ki, COVİD-19 virusunun laboratoriya mənşəli olduğunu gizlətdilər, insanlara yalan danışdılar, insan övladının azadlıq hissini məhv etməyə çalışdılar.
Bu gün dünyada “sağ” və “millətçi” dalğanın daha da yüksəlməsi “pandemiyanın” nəticəsidir. Birjalarda balonlar yaratdılar, 18 trilyon dollar ehtiyacı olanlara deyil, səhm bazarında şarların yaranmasına, varlıların daha çox varlanmasına səbəb oldu. Günü bu gün də dünya iqtisadiyyatı “pandemiya”nın vurduğu zərbələrlə silkələnir.
Qebreyesus nədən indi yeni pandemiyalardan danışır? Deyim, ÜST ölkələr arasında pandemiya sazişi üzrə danışıqlar aparır. Məqsəd də budur ki, pandemiya elan olunan kimi ÜST böyük səlahiyyət alsın, ölkələrin suveren qərar alma mexanizmləri ləğv edilsin. Bu, təhlükəli məqamdır, ABŞ-ın ÜST-dən çıxması bu təhlükəni xeyli zəiflətdi, amma aradan qaldırmadı. Düşünürəm ki, Azərbaycan da ÜST-dən çıxmalı, öz səhiyyə təhlükəsizliyini suveren qərarlarla və əsl müttəfiqlərlə birgə təmin etməyin yollarını tapmalıdır. ÜST kimi qurumlar korrupsiya və insanlıq üçün təhlükə mənbəyinə çevriliblər..."
Bakı Ağrı Klinikasının baş həkimi Zülfüqar Yusifov da mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a deyib ki, bu, yalnız Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı ilə bağlı problem deyil: “Ümumilikdə təşkilatlara olan inam, güvən getdikcə azalmaqdadır. Xüsusən də son zamanlar Amerikada baş verən hakimiyyət dəyişikliyi və Tramp tərəfindən artıq bu təşkilatların bir qisminin lazımsız olduğunun ifadə olunması və oraya veriləcək üzvlük haqlarının dayandırılması cəhdləri bu təşkilatları ciddi şəkildə həyəcanlandırıb. Burada həm də BMT-də qeyd edilməlidir. Bu təşkilatların funksiyalarını həyata keçirməsi üçün böyük hakimiyyət və xüsusən də iqtisadi imkanlar lazımdır. Bu iqtisadi imkanlar dövlətlər tərəfindən verilən üzvlük haqları, o cümlədən ianələr və islahat tədbirləri hesabına formalaşıb. Xüsusən də böyük dövlətlərin, o cümlədən Amerikanın burada kifayət qədər ciddi bir rolu var.
Bu kontekstdə ÜST-nin də fəaliyyətini qiymətləndirməyə cəhd etsək, burada da real protokollar, təlimatlar, ümumilikdə ölkələrin tibbi işinin inteqrasiyası, qlobal təlimatların paylaşılması, bölüşülməsi, qlobal miqyasda baş verəcək təhlükələrdən qorunma və s. üçün rol oynasa da, ÜST-nin COVİD-19 problemi ilə bağlı son illərdəki fəaliyyəti göstərdi ki, bu problemlərin real olaraq həlli üçün əlində ciddi mexanizmlər yoxdur".
Həkim əlavə edib ki, bu mexanizmlərin olmaması da iqtisadi tərəflərlə bağlı deyil: “Çünki ÜST-nin də, BMT-nin də kifayət qədər iqtisadi imkanları var. Sadəcə, bu təşkilatlar zaman-zaman müəyyən məsələlərdə ayrı-ayrı ölkələrin əlində siyasi alətlərə çevrilirlər və onların verdiyi qərarlara əsasən hərəkət edirlər. Bu da ümumi ədalətsizliyin ortaya çıxmasına səbəb olur. Zaman-zaman bu sualları gündəmə gətirir ki, ümumiyyətlə, bu təşkilatlar lazımdırmı? Onlara üzvlük haqları verilməlidirmi və sair. Baş verən hadisələr fonunda ÜST də həyəcan içindədir. Təşkilatın lazımsızlığı barədə fikirlər artır və böyük ehtimalla verilən üzvlük haqları artıq azalır. Onlar ianələr yığa bilmirlər, iqtisadi bir çöküş hiss etməkdədirlər. Bu həyəcan fonunda, təbii ki, ÜST gələcəkdə nə qədər vacib olacağını və ya bu təşkilat olmasa, dünyanın hansı problemlərlə üzləşəcəyini daha qabarıq şəkildə ortaya qoyaraq, yenidən dövlətləri, səhiyyə təşkilatlarını ətrafında sıx birləşdirməyə, üzvlük haqlarını almağa cəhd edəcək. Bu baxımdan, ÜST sədrinin bu açıqlaması da müəyyən mənada bir çətinlik fonunda çabalama kimi qiymətləndirilə bilər. Xüsusən də bunu pandemiya təhlükəsi ilə dünyaya sırımaq uşaqcasına bir yanaşmadır. Dünya artıq bunu yaşadı və bunun nə olduğunu bilir. Pandemiya təhlükəsi dünya durduqca olub və hər zaman da olacaq. Ölkələr də bu istiqamətdə artıq kifayət qədər təcrübəlidirlər, mümkün resursları bu istiqamətdə cəmləməyə də hazırdırlar. Qeyd olunduğu kimi, yaşanan COVİD-19 pandemiyası göstərdi ki, bu proseslər zamanı əsas güc yenə də ölkələrin özünə düşür. Hətta Avropanın mərkəzində belə bəzi ölkələrin - İtaliya kimi, necə yalnız qaldıqları, ölümlərlə üz-üzə qalaraq necə çırpındıqlarının biz şahidi olduq. Burada da ÜST-nin real, konstruktiv bir kömək göstərdiyinin şahidi olmadıq.
Bu baxımdan qeyd etmək istərdim ki, ÜST artıq daha real olaraq dünyada səhiyyə sisteminin inkişafı istiqamətində addımlar atmağa çalışmalıdır. Xüsusilə bəzi ölkələrin səhiyyə sisteminin inkişafı istiqamətində konkret, real proqramları ortaya qoyması və insanımızın, ümumiyyətlə, qorunması istiqamətində səhiyyənin inkişafına daha fərqli istiqamətlərdə töhfə verməlidir, sadəcə, üzvlük haqlarını yığmaqla deyil".
