8 Noyabr – Zəfər Günü münasibətilə bu gün Azərbaycan xalqının tarixinə qızıl hərflərlə yazılan bir gün kimi qeyd olunur. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, bu günə çatmaq üçün hər birimiz öz işimizlə bu müqəddəs günü yaxınlaşdırmağa çalışmışıq. İşğaldan azad edilən torpaqlarımızın müstəqil Azərbaycan bayrağının dalğalanması, dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir.
Bu müharibə, yalnız bir döyüş deyil, eyni zamanda, uzun illər boyu aparılan məqsədyönlü və prinsipial siyasətin nəticəsidir. Azərbaycan Ordusu, güclü ordu quruculuğu, müasir silah və texnika ilə təchiz olunmuş, müstəqil və suveren bir dövlətin qorunması üçün zəruri addımlar atılmışdır. Hərbi sənaye kompleksinin yaradılması, ölkəmizin hərbi gücünü artıraraq, müstəqil istehsal imkanları təmin etmişdir.
Eyni zamanda, Azərbaycanın regional və beynəlxalq müstəvidəki iqtisadi üstünlüyü, onun mövqeyini gücləndirərək, yeni layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yaratmışdır. Effektiv xarici siyasət, münaqişənin həlli üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq hüquqi bazanın hazırlanmasına imkan vermişdir.
Müharibənin qaçılmazlığı, ATƏT Minsk Qrupunun 29 il ərzində problemin həllinə nail ola bilməməsi ilə sübut olunur.
Beynəlxalq hüquqa sadiq qalan Azərbaycan, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin yerinə yetirilməsindəki acizliyini dəfələrlə müşahidə edib. Münaqişənin sülh yolu ilə həllinə çalışsa da, Ermənistanın davamlı təxribatları müharibəni qaçılmaz etmişdir.
Tarix boyu Azərbaycana qarşı yürüdülən düşmənçilik siyasəti, Çar Rusiyası dövründən başlayaraq bu günə qədər davam edən təxribatlarla özünü göstərmişdir. Azərbaycan torpaqlarında etnik dözümsüzlük, soyqırımı və deportasiyalar, erməni qəsbkarlarının əlindən bir çox azərbaycanlının həyatını itirməsi ilə nəticələnmişdir. Bu acı tarix, müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaradılması və ərazi bütövlüyünün qorunması üçün mübarizənin nə qədər vacib olduğunu bir daha göstərir.
Etnik dözümsüzlük və deportasiyalar, Azərbaycan xalqının tarixində dərin yaralar açmışdır. Çar Rusiyası dövründə başlanan bu dözülməz şərait, Rusiya inqilabları zamanı daha da kəskinləşmişdir. 1905-1907-ci illərdə və 1918-ci ildən etibarən erməni qəsbkarları tərəfindən həyata keçirilən kütləvi qırğınlar, soydaşlarımızın həyatına son qoymuş, onların tarix boyunca yaşadıqları torpaqlardan qovulmalarına səbəb olmuşdur. Bu dövrlərdə İrəvan, Dərələyəz, Zəngəzur, Tiflisdə və digər bölgələrdə dinc azərbaycanlıların soyqırıma məruz qalması, xalqımızın yaddaşında acı xatirələr buraxmışdır.
Sovet dövründə də azərbaycanlıların tarixi torpaqlarından qovulması davam etmişdir. 1947-1948-ci illərdə SSRİ Nazirlər Soveti tərəfindən qəbul edilən qərarlarla, yüz minlərlə azərbaycanlı zorla köçürülmüş, bu proses 1956-cı ilə qədər davam etmişdir. Bu köçürmələr nəticəsində bir çox azərbaycanlı aclıq və xəstəliklə üzləşərək həyatını itirmişdir. 1987-1988-ci illərdə daha 250 min azərbaycanlının deportasiyası, bu acı tarixin davamını təsdiqləyir.
Azərbaycan torpaqlarının işğalı, 1988-ci ildən başlayan Qarabağ hadisələri ilə başlandı. Erməni ideoloqlarının “dənizdən dənizə Ermənistan” ideyası, bir çox kənd və şəhərlərin dağılmasına, on minlərlə günahsız insanın ölümünə və yüz minlərlə azərbaycanlının öz tarixi torpaqlarından didərgin düşməsinə səbəb oldu. Bu proses yalnız insan tələfatı ilə deyil, həm də ölkənin iqtisadiyyatı və mədəni irsinə ağır zərbələr vurdu.
Acı həqiqət odur ki, bir milyondan çox azərbaycanlı 30 il ərzində qaçqın və məcburi köçkün həyatı yaşamağa məcbur qaldı. Ermənistan, işğal altında saxladığı Azərbaycan ərazilərini acınacaqlı vəziyyətə saldı, şəhər və kəndlərin infrastrukturlarını tamamilə məhv etdi, nəticədə Azərbaycana milyardlarla dollar dəyərində maddi ziyan vurdu.
2020-ci il 27 sentyabr tarixində Ermənistanın başlatdığı təxribatlar, mövcud gərginliyin daha da artmasına səbəb oldu. Ermənistanın müxtəlif rayonlarından Azərbaycan ordusunun mövqelərinə atəş açılması, hərbi münaqişənin yeni bir mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərdi. Bu hadisələr, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsinin vacibliyini bir daha ortaya qoydu.
“İrəli” əmri, Azərbaycan Ordusunun düşmənə qarşı əks-hücum əməliyyatı başlatması üçün verildi. Azərbaycan xalqı 30 ilə yaxın müddət ərzində Ali Baş Komandanın bu əmrini gözləyirdi. Müharibə dövründə xalqın birliyi və ordunun gücü, on minlərlə insanın könüllü olaraq orduya yazılması ilə özünü göstərdi.
44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu, "Dəmir yumruq" əməliyyatı çərçivəsində irəlilədi. Cəbhə xəttindən sevindirici xəbərlər gəlməyə başladı; hər gün yeni şəhərlər, kəndlər və strateji yüksəkliklər azad edildi. Azərbaycan əsgəri, işğala son qoymaq və tarixi ədaləti bərpa etmək məqsədilə vuruşurdu. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, bu müddət ərzində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri düşmən ordusunu məhv edərək, ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.
Uğurlu əks-hücum əməliyyatı nəticəsində, sentyabrın 27-dən noyabrın 9-dək, 5 şəhər, 4 qəsəbə və 286 kənd işğaldan azad edildi. Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan, Xocavənd, Tərtər, Qubadlı, Şuşa və Laçın kimi strateji ərazilər geri alındı. Bu Qələbə, Azərbaycan xalqının tarixi bir zəfəri olaraq yaddaşlara həkk olundu.
Şuşanın işğaldan azad olunması, müharibənin taleyini dəyişən strateji bir addım oldu. Azərbaycan Ordusunun müharibədəki üstünlüyü Ermənistanın kapitulyasiyasına və 2020-ci ilin noyabrında üçtərəfli bəyanatın imzalanmasına yol açdı. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında imzalanan bu bəyanatla hərbi əməliyyatlar dayandırıldı.
Ermənistan, noyabrın 20-də Ağdam, 25-də Kəlbəcər, dekabrın 1-də isə Laçın rayonlarını Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təhvil verdi. 2022-ci ilin avqustunda isə Laçın şəhəri, Zabux və Sus kəndləri də nəzarətə götürüldü.
44 gün ərzində Azərbaycan xalqı öz qüdrətini nümayiş etdirdi. Qəhrəman hərbçilərimizin şücaəti və rəşadəti, şəhidlərimizin qanı-canı bahasına dünya Azərbaycanın şanlı qələbəsinin şahidi oldu. Azərbaycan Ordusu, yalnız düşmən ordusunu məhv etməklə qalmadı, həm də erməni mifini sıradan çıxardı. Cəmi 44 gün ərzində Ermənistan ordusu ciddi ziyan gördü, canlı qüvvəsi və hərbi texnikası məhv edildi.
Prezident İlham Əliyev, güclü Silahlı Qüvvələrin yaradılmasının əsas vəzifə olduğunu vurğulayaraq, bunun həyata keçirildiyini bildirdi. Azərbaycan Ordusunda fərari olmaması, yaralı əsgərlərin döyüş meydanına geri dönmək istəyi xalqın yüksək mənəvi keyfiyyətlərindən xəbər verir. Müxtəlif dairələrdən gələn təzyiq və təhdidlərə baxmayaraq, Azərbaycan haqq savaşında zəfər çaldı.
Hərbçilərimiz "öldü var, döndü yoxdur" şüarı ilə döyüşlərə gedirdilər. Təcavüzkar erməni əsgərləri, haqq uğrunda savaşan Azərbaycan əsgəri qarşısında dayanmaqda aciz qaldı. Müharibə dövründə Ermənistan ordusunda 10 mindən çox fərari meydana gəldi, bu da onların mənəvi məğlubiyyətini təsdiqlədi.
Hərbi Qənimətlər Parkı, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin gücünü və iradəsini nümayiş etdirən mühüm bir məkandır. 5 hektar ərazidə yerləşən parkda, işğaldan azad olunan ərazilərdən qənimət götürülən 2 mindən çox hərbi avtomobilin nömrə nişanlarından hazırlanmış “Qarabağ Azərbaycandır!” kompozisiyası, Ermənistan tərəfindən törədilən müharibə cinayətlərinə dair faktlar, dinc sakinlərin qətlə yetirilməsi, eləcə də atılmış “İsgəndər-M” raketinin qalıqları sərgilənir. Parkda, 300-dən çox eksponat, o cümlədən ağır texnika, tanklar, döyüş maşınları, artilleriya qurğuları, zenit-raket kompleksləri və atıcı silahlar təqdim olunur. Bu eksponatlar, Vətən müharibəsinin gedişatı və onun tarixi əhəmiyyəti haqqında geniş məlumat verir.
Zəfər paradı, Vətən müharibəsindəki Qələbə şərəfinə 2020-ci il dekabrın 10-da Bakının Azadlıq Meydanında keçirildi. Paradda 3000 Azərbaycan əsgəri və zabiti ilə yanaşı, türk əsgərləri də iştirak etdi. Bu tarixi hadisə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən qəbul olundu. Paradda yerli və xarici rəsmi qonaqlar, diplomatik korpus nümayəndələri də yer almışdı.
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri sayəsində formalaşan Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında öz xalqına Qələbəni bəxş etmişdir. Azərbaycan Ordusu, döyüş hazırlığı və müasir texnika ilə təchizat baxımından MDB məkanında ön sıralardadır. Ordumuzun maddi-texniki təchizatı, müntəzəm keçirilən təlimlər və döyüş potensialının gücləndirilməsi məqsədyönlü siyasətin tərkib hissəsidir.
XXI əsrin müharibəsi çərçivəsində Azərbaycanın döyüş təcrübəsi və taktikası, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin hərbi məktəblərində öyrənilir. ABŞ Hərbi Akademiyası və Pentaqon, Azərbaycan Ordusunun hərbi əməliyyatlarının öyrənilməsinin vacibliyini vurğulayır. Aparıcı Qərb mətbuatında, Azərbaycan Ordusunun hərbi taktikası ilə bağlı qeyd olunur ki, belə bir ordu qarşısında dünyanın aparıcı ölkələrinin belə heç bir şansı olmayacaqdı. Bu, Azərbaycanın müasir hərbi gücünün və strateji düşüncəsinin göstəricisidir.
“Biz sülh istəyirik, biz müharibə istəmirik. Sülh, amma ədalətli sülh. İrəli sürdüyümüz şərtlər ədalətlidir, beynəlxalq hüquqa əsaslanır və sülh müqaviləsi bu şərtlər əsasında imzalanmalıdır.” – Prezident İlham Əliyev bu sözlərlə müharibə dövründə apardığı qələbə diplomatiyasının mərkəzini təşkil edir. Hər bir müsahibə, Prezidentin diplomatik uğurlarından biri olub, beynəlxalq təşkilatlar vasitəsilə Azərbaycana qarşı təzyiqlərin qarşısını alıb. Müharibə müddətində 30-dan çox müsahibə verərək, Prezident İlham Əliyev münaqişənin əsl həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırdı. Bu müsahibələr, informasiyaların mübarizəsi kontekstində yeni bir üslub təqdim etdi.
Prezidentin müharibə ilə bağlı nitqləri, xalqın ruhunu yüksəldərək, onlara itkilər qarşısında mübarizə aparmağa ilham verdi. Xalq, Prezidentin simasında bir liderdən daha çox, doğma bir övlad gördü. Eyni zamanda, Türkiyə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın müharibənin ilk saatlarında “Azərbaycan tək deyil, Türkiyə onun yanındadır” deməsi, Azərbaycana əlavə güc verdi. Tarixi Şuşa Bəyannaməsi, iki ölkə arasında müttəfiqlik münasibətlərinin daha da güclənməsini simvollaşdırdı. Bu müttəfiqlik, siyasət, iqtisadiyyat, enerji, mədəniyyət və ordu quruculuğu sahələrində özünü göstərdi. Türkiyənin Azərbaycana verdiyi dəstək, hər bir Azərbaycan vətəndaşını qürurlandırır.
“Dəmir yumruq”: Bu ifadə, milli birliyin və gücün simvoludur. Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan azərbaycanlılar, habelə Azərbaycanın haqq işini dəstəkləyən xalqlar, erməni lobbisinin çirkin kampaniyalarına qarşı mübarizə apardılar. Etnik və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlar görünməmiş həmrəylik nümayiş etdirdi, bu da ön və arxa cəbhədə sarsılmaz birliyi yaratdı.
Vətən müharibəsi dövründə siyasi partiyalar, Ali Baş Komandan İlham Əliyevə dəstək ifadə edən birgə bəyanatlar imzalayaraq, milli məsələlərdə fikir ayrılığının olmadığını sübut etdilər. Bu çərçivədə 9 birgə bəyanat və 3 müraciət imzalandı.
Qələbə münasibətilə ölkə siyasətçilərinin birgə bəyanatında AXCP, Müsavat Partiyası və “Milli Şura”nın iştirak etməməsi, onların antimilli xislətini ortaya qoyur. Bəyanatda mülki əhalinin yaşadığı kəndlərin bombalanması insanlığa qarşı cinayət kimi qiymətləndirilir.
İkinci Qarabağ müharibəsi, ölkəmizdə milli birliyi daha da möhkəmləndirdi. Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar bir böyük ailənin üzvləri kimi birgə mübarizə apardılar.
Prezident İlham Əliyev, azad edilmiş ərazilərə səfərləri ilə bu ərazilərin bərpa olunması əzmində olduğunu nümayiş etdirir. Şəhərlərdə geniş inşaat işləri aparılır, yeni infrastruktur yaradılır.
Böyük Qayıdış strategiyası işğaldan azad olunmuş ərazilərin yeni infrastrukturla bərpa olunması və soydaşlarımızın evlərinə qaytarılması məqsədini güdür. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin missiyası, düşmənin viran qoyduğu şəhərləri yenidən qurmaqdır. Bu, Azərbaycanın gələcək inkişafını təmin edəcək.
Vətən müharibəsində qələbə münasibətilə “Zəfər” və “Qarabağ” ordenləri, eləcə də 15 yeni medal təsis edilib. Bu medallar, müharibədəki fədakarlığı və qəhrəmanlığı tanımaq üçün təqdim olunur.
Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamlarla Vətən müharibəsində iştirak edən 160 minə yaxın şəxs müxtəlif orden və medallarla təltif olunub. Azərbaycan əsgərinin qəhrəmanlıqlarını, şəhidlərimizin əziz xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Bakıda Vətən müharibəsi memorial kompleksi və Zəfər muzeyi inşa olunur.
Hər bir şəhid, xalqın unudulmaz qəhrəmanıdır. Şəhid ailələrinə xüsusi diqqət göstərilir, onlara ev və sosial dəstək təmin edilir. Bu yanaşma, dünya miqyasında nümunə olaraq qiymətləndirilir.
Müharibə əlilləri üçün müasir protezlər sifariş edilmişdir. 13 mindən artıq şəhid ailəsi və müharibə əlili dövlət tərəfindən mənzillərlə təmin olunub. Həmçinin, müharibə əlillərinə 7 mindən çox minik avtomobili verilmişdir. “YAŞAT” Fondu, şəhid ailələrinin və müharibə əlillərinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə 84 milyon manat vəsait toplamışdır, bu vəsait müvafiq sahələrdə xərclənir.Dövlət, öz əsgərlərinə və onların ailələrinə olan dəstəyi ilə Vətən uğrunda mübarizənin dəyərini tanımaqdadır.
Prezident,Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Vətən müharibəsindən sonrakı dövrdə şəhid ailələri və müharibə iştirakçılarına genişmiqyaslı sosial dəstək paketi həyata keçirilir. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən 106 min şəxsə 119 min aylıq sosial ödəniş və 24 min şəxsə birdəfəlik ödəmə təyin olunub.
Şəhid ailələri və müharibə əlillərinin mənzillə təminatı proqramı 5 dəfə genişlənərək 6 200 mənzil və fərdi ev təqdim olunmuşdur. Müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərə 528 avtomobil verilib.
Şəhid ailələri və müharibə iştirakçılarına 11 min şəxsə 67 min sosial-psixoloji dəstək xidməti göstərilib. Müharibə əlillərinə 60 min reabilitasiya vasitəsi, o cümlədən 594 müasir protez təqdim olunub. 23,2 min şəxsin məşğulluğu təmin edilib, 11,2 min şəxs özünüməşğulluq proqramına cəlb olunub.
19 sentyabr 2023-cü il tarixində Azərbaycan, Qarabağ iqtisadi rayonunda genişmiqyaslı təxribatların qarşısını almaq məqsədilə lokal xarakterli antiterror əməliyyatı keçirmişdir. Bu əməliyyat nəticəsində Ermənistan silahlı qüvvələrinin tərksilah edilməsi və Azərbaycan ərazilərindən çıxarılması təmin olunmuşdur.
Sentyabrın 20-də lokal xarakterli antiterror tədbirləri dayandırılmış, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələr silahlarını yerə qoymuş və Azərbaycan ərazilərini tərk etmişdir. 15 oktyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Müzəffər Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev Xankəndi şəhərinin mərkəzi meydanında Azərbaycan Bayrağını qaldıraraq ölkənin suverenliyini bərpa etmişdir.
Bu hadisələr Azərbaycanın dövlət suverenliyini təmin etməsi və beynəlxalq hüququn zəfər çalması kimi tarixə yazılmışdır.

Balaxanı qəsəbəsi, 69 nömrəli tam orta məktəbin
ibtidai sinif müəllimi Ülviyyə Fərzalıyeva