Uçot dərəcəsi 7 faiz, faiz dəhlizinin aşağı həddi 6 faiz, yuxarı həddi isə 8 faiz səviyyəsinə endirilib - izahıAzərbaycan Mərkəzi Bankının İdarə Heyətinin qərarı ilə son bir ildə ilk dəfə faiz dəhlizinin bütün parametrləri 0.25 faiz bəndi azaldılıb. “Yeni Müsavat” Mərkəzi Banka istinadən xəbər verir ki, qərarla uçot dərəcəsi 7 faiz, faiz dəhlizinin aşağı həddi 6 faiz, faiz dəhlizinin yuxarı həddi isə 8 faiz səviyyəsinə endirilib.
Tənzimləyici qeyd edir ki, qərar faktiki inflyasiyanın proqnoz inflyasiyasının trayektoriyasına uyğunluğu və onun hədəflə (4±2%) müqayisəsi, son qlobal iqtisadi proseslər, daxili makroiqtisadi vəziyyət, valyuta bazarında davam edən sabitlik, həmçinin pul siyasəti qərarlarının ötürücülüyü nəzərə alınmaqla qəbul edilib: “İllik inflyasiya proqnozlaşdırılan trayektoriya ilə hərəkət edir. 2025-ci ilin iyununda 12 aylıq inflyasiya 6 faiz təşkil edib. İllik qiymət artımı qida məhsulları, alkoqollu içkilər və tütün məmulatları üzrə 7 faiz, ödənişli xidmətlər üzrə 7.2 faiz, qeyri-qida məhsulları üzrə isə 2.8 faiz təşkil edib. İllik baza inflyasiya isə 4.8 faiz olub”.
AMB-yə görə, son aylarda xarici amillər üzrə qeyri-müəyyənliklər qalsa da, onların inflyasiyaya artırıcı təsiri əhəmiyyətli olmayıb. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına görə, 2025-ci ilin iyununda əmtəə qiymətləri indeksi illik 0.6 faiz, o cümlədən ərzaq qiymətləri indeksi 4.2 faiz azalıb.
AMB İdarə Heyətinin sədri Taleh Kazımovun sözlərinə görə, cari ilin ötən dövründə nağd və qeyri-nağd seqmentlər əhatə olunmaqla ümumilikdə valyuta bazarında təklif tələbi üstələyib: “Rezident fiziki şəxslərin əmanətlərinin dollarlaşma səviyyəsinin azalmaqda davam etməsi məzənnə ilə bağlı gözləntilərin nikbin olduğunu göstərir. Valyuta bazarında tarazlığın fundamentində dayanan xarici sektor göstəriciləri əlverişli olaraq qalır. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2025-ci ilin 6 ayında da xarici ticarət balansında 1.4 milyard ABŞ dolları məbləğində müsbət saldo qeydə alınıb. Mərkəzi Bankın 2025-ci və 2026-cı illərin yekunu üzrə tədiyə balansının cari hesabının profisitli olacağı ilə bağlı proqnozu dəyişməz qalır”.
T.Kazımov qeyd edir ki, valyuta satışının azalmasının əsas səbəbi fiziki şəxslərin dollar alışını azaltması, satışını artırmasıdır. Belə ki, bu ilin altı ayında banklarda nağd dollar satışı alışını üstələyib.
AMB rəhbəri bildirib ki, ilin birinci yarısında Azərbaycanın xarici ticarət balansında 1,4 milyard dollarlıq müsbət saldo qızıl idxalını kənara qoyulmaqla hesablanıb.
Ölkənin strateji valyuta ehtiyatları altı ayda 9.4 faiz - 6,7 milyard dollar artaraq 77 milyard dollara çatıb. Mərkəzi Bankın ehtiyatları hazırda 11,2 milyard dollardır: “Strateji valyuta ehtiyatlarımız ölkəmizin 36 ay ərzində həm mal, həm xidmət idxalını tam maliyyələşdirməyə imkan verər. Valyuta bazarında təklif tələbi üstələyib. Altı ayda Dövlət Neft Fondu tərəfindən hərraclarda 3,7 milyard dollar satılıb. Bu, planda nəzərdə tutulan məbləğin 44 faizidir. Yəni ilin sonunadək Neft Fondunun 56 faiz dollar satışı imkanı qalır. Bu isə valyuta bazarında tam sabitliyə imkan yaradır”.
AMB İN-in uçot dərəcəsinə həsr olunmuş ötən iclasından bəri pul bazarında qısamüddətli faizlərdə stabil dinamika müşahidə olunub: “Təminatsız pul bazarında faizlər Mərkəzi Bankın faiz dəhlizi daxilində hərəkət edir. AZIR indeksinin orta günlük səviyyəsi iyunda 7.03 faiz, iyulun ötən dövründə isə 7.15 faiz olub. Aprel ayından başlayaraq Maliyyə Nazirliyi tərəfindən vahid xəzinə hesabının sərbəst qalığının yerləşdirilməsi üzrə keçirilən depozit hərracları bank sektorunun likvidlik mövqeyinə artırıcı təsir göstərməkdə davam edir. Bu şəraitdə Mərkəzi Bank izafi likvidliyin əhəmiyyətli hissəsini 1 həftəlik əməliyyatlarla sterilizasiya etməklə AZIR-i uçot dərəcəsinə yaxınlaşdırmağı hədəfləyib. Pul bazarında aktivlik yüksək olaraq qalır. 2025-ci ilin 6 ayında ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən təminatsız bazarda əqdlərin həcmi 26 faiz, sayı isə 55 faiz artıb”.
AMB baza ssenarisinə əsasən, 2025-ci və 2026-cı ildə illik inflyasiyanın hədəf daxilində olacağını proqnozlaşdırır. Belə ki, baza ssenarisi üzrə iyul proqnozlarına görə, illik inflyasiyanın 2025-ci ildə 5.7 faiz, 2026-cı ildə isə 5.3 faiz olacağı gözlənilir. Cari ildə inflyasiya proqnozunun davamlı olaraq hədəfdə qalması və valyuta bazarında sabitliyin davam etməsi pul siyasətinin yumşaldılması üçün zəmin yaradır.
AMB rəhbərinin dediyinə görə, Azərbaycanda inflyasiyaya artırıcı təsir göstərən başlıca amil idxal inflyasiyasıdır. Belə ki, bu ilin birinci rübündə Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarında ortaçəkili inflyasiya 9,6 faiz təşkil edib. Bu isə Azərbaycanda inflyasiyaya 3,36 faiz artırıcı təsir edib.
İkinci amil olan kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçı qiymət indeksi iyun ayında 11 faiz artmaqla inflyasiyaya 1,61 faiz artırıcı təsir göstərib. Bu iki amil birlikdə 2025-ci ilin yekununda inflyasiyaya 5,95 faiz, 2026-cı ilin yekununda isə 4,15 faiz bəndi artırıcı təsir göstərəcək.
T.Kazımovun sözlərinə görə, inflyasiya proqnozlarındakı artıma doğru dəyişiklik ölkədə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçı qiymət indeksinin kəskin yüksəlməsi ilə bağlıdır: “Aprel ayında biz 2025-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçı qiymət indeksinin 1,3 faiz artımını proqnozlaşdırırdıq. İndiki proqnozumuzda isə bu, 6,9 faizə qədər artırılıb. Bu fərq ilin yekununda inflyasiyaya 3,17 faiz artırıcı təsir göstərəcək.
Ümumilikdə inflyasiyada xarici amillərin payı 30-35 faiz təşkil edir.
T.Kazımov qeyd edib ki, istehlak kreditlərinin həcminin 10 faiz artımı ölkədə inflyasiyanı 0,34 faiz artırır: “Bizim proqnozlarımıza görə, bu ilin sonuna Azərbaycanda istehlak kredit portfelinin artımı 13 faiz ətrafında olacaq. Bu isə inflyasiyaya, ev təsərrüfatlarının istehlakı vasitəsilə 0.43 faiz bəndi artırıcı təsir göstərəcək. 2026-ci ildə isə istehlak kredit portfelinin artımı 16 faiz artıma ətrafında olacaq, bu da inflyasiyaya 0.56 faiz bəndi artırıcı təsir edəcək”.
AMB faiz dəhlizinin parametrləri ilə bağlı növbəti qərarları faktiki və proqnozlaşdırılan inflyasiya, xarici və daxili risk amillərinin dinamikasından asılı olaraq veriləcək: “Mərkəzi Bank bundan sonra da qiymət sabitliyini təmin etmək üçün sərəncamındakı bütün vasitələrdən istifadə etməyə davam edəcək. Faiz dəhlizinin parametrləri ilə bağlı növbəti qərar barədə məlumat 2025-ci il sentyabr ayının 10-da ictimaiyyətə açıqlanacaq”.
Tənzimləyici cari ilin yekununda tədiyə balansının cari əməliyyatlar bölməsində 3,4 milyard dollarlıq profisit olacağını gözləyir. AMB-nin yeni proqnozuna əsasən, 2025-ci ilin yekununda neftin 1 barelinin orta qiyməti 68.6 ABŞ dolları, qazın 1000 kubmetrinin orta qiyməti isə 299 dollar olacaq: “Növbəti il dünya bazarında neftin 1 barelinin orta qiymətinin 64.6 ABŞ dolları, təbii qazın 1 000 kubmetrinin orta qiymətinin 390 ABŞ dolları olacağı proqnozlaşdırılır. Bunun nəticəsi olaraq 2026-cı ilin sonunda cari əməliyyatlar balansının profisitinin 3,5 milyard ABŞ dolları olacağı gözlənilir”.
AMB 2025-ci ilin sonuna Azərbaycanda 3 faiz iqtisadi artım proqnozlaşdırır. Bu zaman qeyri-neft iqtisadiyyatında artım 4,2 faizə bərabər olacaq. T.Kazımovun sözlərinə görə, bu proqnozlardakı azalmanın əsas səbəbi ev təsərrüfatlarında son istehlakın azalmasıdır.
AMB 2025-2026-cı illərdə Azərbaycanın valyuta bazarında hər hansı problem olmayacağı qənaətindədir. Bu baxımdan, tənzimləyici manatın məzənnəsinə hər hansı təhdidin yaranmayacağını gözləyir. Əksinə, müəyyən qədər manatın məzənnəsində möhkəmlənmə daha gözləniləndir.
T.Kazımov Azərbaycanın idxalında mühüm payı olan Rusiya ilə münasibətlərdə müşahidə olunan soyuqlaşmanın makroiqtisadi proseslərə təsirinə dair sualı cavablandırarkən bildirib ki, Rusiya Azərbaycanın qeyri-neft sektorunda əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir və bu sahədə əməliyyatlar Mərkəzi Bank tərəfindən diqqətdə saxlanılır. O qeyd edib ki, bu ilin ilk yarısı üzrə idxal və ixrac göstəricilərində və pul baratlarının həcmində hər hansı əhəmiyyətli dəyişiklik müşahidə edilməyib.
