Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2025-ci ilin may ayında Macarıstana etdiyi işgüzar səfər, iki ölkə arasında mövcud olan strateji tərəfdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi üçün mühüm bir addım olmuşdur. Bu səfər, həmçinin Azərbaycan xarici siyasətinin müasir meylləri və regiondakı geosiyasi reallıqları daha da aydın şəkildə əks etdirən bir diplomatik hadisə kimi qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan və Macarıstan arasında 1992-ci ildən bəri davam edən diplomatik əlaqələr, son illərdə iqtisadi, təhlükəsizlik və humanitar sahələrdə yeni dinamikalarla inkişaf etməyə başlamışdır. 2023-cü ildə həyata keçirilən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Budapeştə rəsmi səfəri, iki ölkə arasındakı əlaqələri strateji müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırmışdır.
Macarıstanın Avropada qaz təchizatı və enerji təhlükəsizliyi sahəsində vacib bir mövqeyə sahib olması, Azərbaycan ilə olan əlaqələrinin daha da sıxlaşmasını tələb edirdi. Bu səbəbdən, 2025-ci ilin may ayında həyata keçirilən səfər, yalnız ikitərəfli əlaqələr çərçivəsində deyil, həm də regional enerji və təhlükəsizlik siyasətinin inkişafı baxımından da əhəmiyyətli olmuşdur. Prezident İlham Əliyevin mətbuata verdiyi bəyanat isə, həm Azərbaycan, həm də Macarıstan üçün yeni əməkdaşlıq istiqamətləri açan, strateji mövqelərini gücləndirən bir sənəd olaraq tarixə düşmüşdür.
Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlərdəki mövqeyi 21-ci əsrdə sürətlə dəyişmiş və ölkə yalnız müstəqil bir dövlət olaraq deyil, həm də beynəlxalq təhlükəsizlik və enerji məsələlərində etibarlı tərəfdaş kimi tanınmağa başlanmışdır. Macarıstan, 2000-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycanın enerji təminatında mühüm rol oynamağa başlamışdır. Azərbaycanın Avropaya qaz ixracının artırılması məqsədilə həyata keçirdiyi Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi, 2017-ci ildə istifadəyə verilən Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) vasitəsilə Macarıstanı da öz təchizat zəncirinə daxil etmişdir.
Prezident İlham Əliyevin 2025-ci ildə Macarıstana etdiyi səfər, yalnız enerji sahəsində deyil, həm də siyasi və diplomatik sahələrdə yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan və Macarıstanın strateji tərəfdaşlıq haqqında imzaladığı bəyannamə, ölkələr arasında siyasi dialoqun intensivləşməsi, təhlükəsizlik məsələləri və regional əməkdaşlığın artırılmasını nəzərdə tutan yeni mərhələnin başlanğıcını qoymuşdur. Prezident İlham Əliyev, Macarıstanla əlaqələrin yalnız iqtisadi sahədə deyil, həm də geosiyasi baxımdan daha da möhkəmləndirilməsi məqsədini güddüyünü bəyan edərək, bu əməkdaşlığın Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından mühüm olduğunu qeyd etmişdir.
Prezident İlham Əliyevin bəyanatında enerji sahəsində əməkdaşlığın önəmi xüsusilə vurğulanmışdır. Azərbaycan, 2020-ci ildən etibarən Avropaya qaz ixracını artırmağa başlayaraq, 2027-ci ilə qədər bu ixracı iki dəfə artırmağı planlaşdırır. Macarıstan, bu artımın əsas istehlakçılarından biri olmaqla yanaşı, Azərbaycanın qazının Avropaya daşınmasında tranzit ölkə kimi də strateji rol oynayacaqdır.
2025-ci ilin may ayında imzalanan yeni razılaşmalar, Azərbaycanın təbii qaz ixracını daha da artırmağa imkan verəcək və Macarıstanla olan əlaqələri yeni mərhələyə daşıyacaqdır. Azərbaycanın Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Ələt Beynəlxalq Dəniz Limanı və digər infrastruktur layihələri, yalnız ölkə daxilində deyil, həm də regional və beynəlxalq nəqliyyat sistemləri üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu infrastruktur layihələri, Avrasiya qitəsi üzərində ticarət axınlarının daha da optimallaşdırılması məqsədini güdür. Macarıstanın, bu layihələrdə daha fəal iştirak etməsi, Avropanın və Mərkəzi Asiyanın inteqrasiyasını sürətləndirəcəkdir.
Azərbaycanın Macarıstanla olan əlaqələrində humanitar əməkdaşlıq və təhsil sahəsi də mühüm yer tutmuşdur. 2013-cü ildən etibarən hər il Macarıstanda təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı artmışdır. Hal-hazırda, 200-dən çox azərbaycanlı tələbə Macarıstanda ali təhsil alır. Bu sayı artırmaq və daha çox gəncin Macarıstanda təhsil almasını təmin etmək məqsədilə yeni proqramlar və təşəbbüslər irəli sürülüb. Prezident İlham Əliyevin mətbuat konfransında bu məsələyə xüsusi yer ayırması, Azərbaycan-Macarıstan əməkdaşlığının gələcəkdə humanitar sahələrdə də davam edəcəyini göstərir.
Təhsil sahəsindəki əməkdaşlıq, yalnız bir ölkənin gənclərinin təhsilinə yönəlmiş bir təşəbbüs olmaqla qalmır, həm də uzunmüddətli diplomatik əlaqələrin qurulması üçün mühüm bir təməl yaradır. Macarıstanın təhsil sisteminin yüksək səviyyəsi, Azərbaycan gəncləri üçün yüksək keyfiyyətli təhsil almaq imkanı yaradır. Bu, yalnız şəxsi inkişaf baxımından deyil, həm də iki ölkə arasındakı mədəni əlaqələri möhkəmləndirən bir amil kimi dəyərləndirilə bilər.
Qarabağ münaqişəsinin başa çatmasından sonra Azərbaycanın qarşısında bir sıra təcili məsələlər ortaya çıxmışdır. Bunlar arasında mina təmizləmə, infrastruktur bərpası və sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsi əsas yer tutmuşdur. Macarıstan, mina təmizləmə sahəsində geniş təcrübəyə malikdir və bu təcrübənin Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində tətbiqi məsələsi müzakirə edilmişdir.
Macarıstanın, EXIM Bank vasitəsilə Qarabağda bərpa işlərinə dair 120 milyon dollarlıq kredit ayırması, ölkənin Azərbaycanın post-münaqişə dövründəki bərpa prosesində fəal iştirakını göstərir. Bu əməkdaşlıq, yalnız humanitar deyil, həm də iqtisadi baxımdan uzunmüddətli sabitlik yaradacaq bir addım olaraq dəyərləndirilir.Prezident İlham Əliyevin Macarıstana işgüzar səfəri və bu səfər çərçivəsində mətbuata verdiyi bəyanat, Azərbaycan-Macarıstan əlaqələrinin müasir dövrdəki inkişafını və bu münasibətlərin gələcək istiqamətləri barədə ətraflı təsəvvür yaradır. Hər iki ölkənin strateji tərəfdaşlıq, enerji, nəqliyyat, təhsil və təhlükəsizlik sahələrindəki əməkdaşlığının daha da dərinləşdirilməsi, regionda sabitlik və inteqrasiyanın təmin edilməsinə yönəlmiş mühüm bir addım kimi qiymətləndirilə bilər.
Bu səfər, Azərbaycan və Macarıstan arasında qarşılıqlı faydalı əlaqələrin davamlılığını təmin etmək və regional güc balansını dəyişdirəcək daha geniş əməkdaşlıq perspektivləri açır. Ən əsası, bu münasibətlərin elmi və strateji dəyərləndirilməsi, beynəlxalq münasibətlər sahəsində yeni yanaşmaların inkişafını stimullaşdıracaqdır.

Maştağa qəsəbəsi, 28 №-li tam orta məktəbin
Tarix müəllimi Həsən Xələfov