Folklorda etibarsız və hərdəmxəyal insanlara aid bir söz var: “Qırxdilli, qırxaçarlı”.Hakimiyyətə gəldiyi gündən bəri Nikol Paşinyanın tez-tez fikir dəyişdirməsi, dünən dediyinə bu gün xilaf çıxması onun təkcə hərdəmxəyal olmasının nəticəsi deyil, eyni zamanda etibarsızlığının, sözübütöv olmamasının göstəricisidir.
O və Ermənistanın digər rəhbər şəxsləri beynəlxalq birliyin qarşısında sülh və razılaşmalardan yana olmaları barədə bəyanat verir, erməni xalqı qarşısında milli məsələdə heç bir güzəştə getməyəcəklərini bildirir, Rusiya rəhbərliyinə başqa, ABŞ administrasiyasına tamam başqa söz deyirlər.
İndi belə mötəbər mənbələrdən bir məlumat yayılıb ki, Ermənistan və Azərbaycan rəhbərliyi arasında əldə olunmuş razılaşmaya görə avqustun 5-də Ağdam-Xankəndi yolu, ardınca da Xankəndi-Laçın yolu açılmalı imiş. Bundan sonra tezliklə qalıcı sülh sazişinin imzalanması məsələsi gündəmə gələcəkdi.
Amma son anda Paşinyan hökumətinin təzyiqi ilə bu razılaşma pozulub. Paşinyanın verdiyi sözdən geri durmasına hansı xarici siyasi dairələrin və ya daxili qüvvələrin təsir etməsi üzərində dərin düşünməyə ehtiyac yoxdur. Fransa və Rusiyanın sülh sazişinə qarşı olduqları çoxdan hamıya bəllidir.
Bu iki dövlətin hərəsinin bu işdə öz marağı var. Fransa istəyir ki, Ermənistan onun üçün belə əlverişsiz durumda sülh sazişi bağlamağa məcbur olmasın, vaxtı uzatsın, mümkün olsa, Qarabağ cəbhəsində itirilmiş mövqelərinin bir qismini geri qaytarsın.
Rusiya isə, ümumiyyətlə, Ermənistan və Azərbaycan arasında hər hansı bir sülh sazişinə qarşıdır. Hazırda Kreml üçün fərq yoxdur ki, münaqişəyə dair sülh sazişində hansı tərəf daha uduşlu olacaq. Rusiyaya lazımdır ki, bölgədə münaqişə davam etsin, heç bitməsin və özü həmişə arbitr kimi, “sülhməramlı” qismində bölgədə qalsın, buradan həm Azərbaycana, həm də Ermənistana nəzarət, təzyiq, təsir etmək üçün yararlansın.
Paşinyanın fikir dəyişməsinə təsir edən daxili qüvvələrə gəlincə, bu, cığallığı peşə etmiş Ermənistan müxalifəti və ictimaiyyətin onlara dəstək verən hissəsidir. Millətçi erməni ziyalıları da o cümlədən.
Ümumiyyətlə, ermənilərdə “ziyalı” və “millətçi” kəlmələri çoxdan sinonimdir. Bu ölkədə millətçi olmayan ziyalı yoxdur. Ermənilər üçün ziyalılığın ilkin şərti heç də savad, erudisiya,xoşməramlılıq deyil, məhz millətçilikdir. Bu ölkədə bir ziyalı kosmopolit düşüncəyə malikdirsə, o, artıq nəinki ziyalı, heç erməni də sayılmır.
Bax, belə bir ortamda Paşinyan fikir dəyişdirməli, dünən dediyini bu gün danmalı olur.
Bu şəxsdə çox qəribə bir intuisiya və özünüqoruma instinkti də var, hansısa bir qərarının hakimiyyətinə zərər gətirəcəyini, onu iflasa aparacağını anındaca bilir, görəndə ki, atdığı addım, qol qoyduğu plan siyasi rəqiblərinin, düşmənlərinin və tərəddüd edən insanların konsolidasiyasına səbəb olacaq, tez geri çəkilir, hamıdan artıq patriot olur.
Hazırda erməni cəmiyyəti elə radikallaşıb, pis mənada maksimalist olub ki, Paşinyan onun iradəsi ilə hesablaşmağı lazım bilir. Bu, artıq 2 il 10 ay öncəki, hətta 2 il öncəki gözüqıpıq olmuş, özünü əzilmiş-döyülmüş hiss edən xalq deyil. Daha Erablur panteonuna kütləvi ziyarətlər, ordakı erməni milli bayrağı ilə bəzədilmiş məzarların çoxluğundan üşənənlər yoxdur. Qəbristanlığa yalnız Qarabağda həlak olan əsgər və zabitlərin ailə üzvləri gedir.
Yerdə qalan əhalinin canından savaş qorxusu ya çıxıb, ya da çıxmaqdadır. Siyasilər və millətçi “ziyalılar” həmin o savaş qorxusunun yerinə ustalıqla qisas hissi, revanş əzmi doldurublar. Ona görə də son aylarda ermənilər müharibədən çox danışmağa başlayıblar. Daha bir tutarlı zərbə alana qədər də elə danışacaqlar.
Başqa sözlə, Paşinyan öz xalqının tərcümanıdır. Erməni xalqı 2020-ci ilin noyabrında məruz qaldığı itkilərə görə tam bir panika içində və kapitulyasiya ovqatındaydı, Paşinyan da dərhal kapitulyasiya aktını imzaladı. Ancaq sonra xalqın fikri haçalandıqca, onun dili də haçalandı, gah elə, gah belə danışmağa başladı. Hazırda isə erməni xalqı yenidən güzəştsiz mövqe tutub, Paşinyan da özünü elə aparır. O, elastik liderdir.
Onun sözdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması deklarativ xarakter daşıyır, qırx dilinin biriylə dediyi sözdür, deyib, qurtarıb. O, istənilən vaxt “o vaxt dediyim sözü geri götürürəm, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımıram, Qarabağ mübahisəli ərazidir” deyə bilər. Yəni, o, qəlbən fərqli mövqedədir, radikal ermənilərdən fərqlənməyən ermənidir. Paşinyan hakimiyyətə yeni gəldiyi vaxt politoloq Mübariz Əhmədoğlunun dediyi məşhur fikir hər gün təsdiqlənir: “Paşinyan nə Qərbpərəstdir, nə Rusiyapərəst, o ermənipərəstdir”.
Ermənilərin BMT TŞ-də çıxardıqları hoqqa da sırf vaxt uzatmaq, sülh sazişindən yayınmaq, münaqişəni olduğu yerdə donduraraq, güclənmək fürsəti qazanmaqdan ibarət idi. Onlar bu məqsədlərinə çata bilmədilər, həvəsləri qursaqlarında qaldı. Ancaq Xankəndi ətrafında, Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsi həndəvərində vəziyyət də gərgin olaraq qalır.
Araz Altaylı, Musavat.com
