Vaşinqton görüşü Bakı ilə İrəvanın dil tapmaq, sülh sənədində böyük irəliləyişə nail olmaq sarıdan böyük ümidlər vəd etsə də Ermənistanın yenidən destruktivlik cəhdi bütün bu ümidlərin də üstündən xətt çəkəcək kimi görünür. Ermənistan hərbi-siyasi rəhbərliyi ABŞ-da XİN başçıları arasında gerçəkləşən görüşlərin ardından yenidən təxribatlara açıq olduqlarını göstərməkdədir.

Amma hələ İrəvanın özünü toparlayıb, Bakı ilə razılığa gəlmək üçün müəyyən şansları mövcuddur. Belə şanslardan biri Ermənistan tərəfinə Brüsseldə mayın 14-ü tarixində dövlət başçıları arasında gerçəkləşəcəyi iddia edilən görüşdə verilə bilər. Belə də deyə bilərik ki, Vaşinqton estafeti Brüsselə verir. Bildiyimiz kimi, əslində bu görüş ötən ilin dekabrında olmalı idi. Lakin ermənipərəst bəyanatları, qərarları ilə Fransa prezidenti Emanuel Makron bütün planları pozdu. Makron görüşə qatılmaq istəsə də, dövlət başçısı İlham Əliyev Makronun ermənipərəst açıqlamalarına görə dördlü görüşdən imtina etdi.

Prezident İlham Əliyev və Nikol Paşinyan arasında Brüsseldən sonra təmasların ikinci raundunun Avropa Siyasi Birliyinin zirvə toplantısı çərçivəsində iyunun 1-də Kişinyovda gerçəkləşəcəyi gözlənilir. Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın sözlərinə inansaq, Kişinyovdakı görüşə Emmanel Makron və Almaniya kansleri Olaf Şolts da qatılacaqlar. Rəsmi Bakı bu xəbəri hələ təsdiq etməsə də, bu açıqlamadan yola çıxaraq demək olar ki, əgər məlumat həqiqətə uyğundursa, Almaniya kanslerinin görüşə qatılması böyük ehtimalla rəsmi Bakının təklifi ola bilər. Belə görünür ki, Azərbaycan bununla da qismən də olsa, danışıqlar prosesindəki obyektivliyi, tarazlığı qorumaq barədə düşünür.

Təbii ki, Fransa prezidenti israrla görüşdə iştirak etmək istəyirsə, bunda Nikol Paşinyan da bu qədər maraqlıdırsa və Avropa İttifaqının rəhbəri Şarl Mişel bu gedişata etiraz edə bilmirsə, proseslərə nisbətən neytral mövqedən yanaşan Almaniyanın qatılması ən məntiqli alternativ variantdır.

Təmaslar təəssüf ki, Ermənistanın son bəyanatları fonunda getdikcə mənasızlaşır. Daha dəqiq desək, Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətində göstərilən cəhdlərin intensivliyi artsa da, müzakirələrdəki konstruktivlik də bir o qədər azalır. Gedişat isə regional eskalasiya riskinin çoxaldığına eyham vurur.

Elə bunu yaxşı anladığı üçün rəsmi Bakı adekvat addımlar atmaq məcburiyyətini hiss etdi və dərhal Laçın rayonunun Ermənistanla sıfır nöqtəsində quraşdırılan sərhəd-buraxılış məntəqəsi ilə sülhə maneə yaradan üçüncü tərəflərin hadisələrə müdaxiləsini minimallaşdırmağı bacardı. Bununla belə, biz proseslərə və onun formalaşdırdığı gündəliyə daha geniş spektrdə baxanda risk faktorlarının hələ də yüksək olaraq qaldığını görə bilərik.

Cənubi Qafqazı "yağlı tikə" kimi görən Qərb, Rusiya və İran sülh gündəliyi üzərindən proseslərə müdaxilə edərək regionda təsir dairələrini gücləndirməyə cəhd edirlər. Hazırki məqamda Rusiya və İran bu proseslərdə vəziyyətin gərgin saxlanılmasında maraqlı tərəf kimi görünürsə, Avropa İttifaqı və ABŞ daha çox bölgədə sülhün onların maraqlarına xidmət edəcəyi düşüncəsindədir. Çünki "sonuncular" bu qənaətdədirlər ki, Cənubi Qafqazda sülh, sabitlik bərqərar olarsa, Rusiyanın bölgədəki təsir imkanları tamamilə deaktivləşdirilə bilər.

Azərbaycan bu cür riskli oyunların getdiyi bir dönəmdə öz ərazi suverenliyi üzərindəki nəzarəti qoruyub saxlamaq üçün olduqca önəmli "rıçaqlar" əldə etməkdədir. Regional təhlükəsizlik və bölgənin inkişafı üçün sülh gündəmi Azərbaycanla Ermənistan arasında prioritet olsa da, İrəvanın tutduğu mövqedəki sürüşkənliyi iki ölkə arasında eskalasiya riskini artırmaqdadır. Əgər Ermənistan paradoksal qərarlarından, bəyanatlarından çəkinməzsə, təəssüf ki, növbəti hərbi toqquşmanı da qaçılmaz edəcək.

Son günlər daha aydın görürük ki, 14 mayda Brüsseldə planlaşdırılan İlham Əliyev-Nikol Paşinyan görüşü və Kişinyov təmasları (1 iyun) yaxınlaşdıqca İrəvan sanki sülh danışıqlarına xələl gətirməyin, prosesləri dalana dirəməyin yollarını axtarmaqdan yorulmur ki, yorulmur. Bu mənada növbəti sərsəm bəyanat və çıxış Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan tərəfindən gəldi. Gah Ankara ilə münasibətləri korlamaq üçün "Nemezis" abidəsinin sökülməyəcəyini bildirdi, gah da Azərbaycana qarşı ərazi iddiasından əl çəkmədiklərini göstərən növbəti açıqlama ilə diqqət mərkəzinə düşdü. Armen Qriqoryan bildirib ki, sülh müqaviləsinin imzalanması yalnız "Azərbaycan silahlı qüvvələrinin Ermənistan ərazisindən çıxarılması" şərti ilə mümkündür.

Buradan belə nəticəyə varmaq olur ki, Ermənistan tərəfi bununla da açıq şəkildə bəyan edir ki, onlar sülh danışıqlarından imtina edirlər. Çünkü Delimitasiya-demarkasiya prosesi icra edilmədən Ermənistan tərəfi Azərbaycanı onun ərazisinə daxil olmaqda ittiham edə bilməz. Digər yandan, həmin ərazilərin Azərbaycana məxsus olduğunu bilərəkdən belə bir bəyanatla çıxış etmək isə növbəti dəfə ərazi iddiası etməkdir ki, bu da istər 14 mayda Brüsseldə, istərsə də 1 iyunda Kişinyovda nəzərdə tutulan sülh danışıqlarına zərbə vurmaq planından başqa bir şey deyil.

Qriqoryanın bu bəyanatı İrəvanın sülhdən uzaqlaşmaq üçün növbəti bəhanəsidir. Ermənistan tərəfi çox yaxşı bilir ki, Azərbaycan Ordusunun çıxdığı sərhəd xəttindən geri çəkilməsi mümkünsüz bir tələbdir. Xüsusilə də əgər burada konkret olaraq həmin ərazilərin kimə məxsus olduğu ilə bağlı yekun xəritələr əsasında bölgü həyata keçirilməyibsə, rəsmi İrəvanın belə bir tələblə çıxış edib, sülh üçün Bakıdan absurd tələblər etməsi bir daha Nikol Paşinyan hakimiyyətinin paralel dünyalarda yaşadığını göstərir. Bu cür addımlarla Ermənistan işğal altındakı 8 kəndin qaytarılması məsələsini də dalana dirəmək niyyətindədir. Üstəlik, Qarabağdakı erməni əhalisinin "hüquq və təhlükəsizliyi" üzərindən ərazi iddiasını başqa müstəvidə davam etdirməyə çalışan Ermənistanın bütün bu addımları sülhün üzərindən əbədi xətt çəkmək kimi bir şeydir.

Bu mənada ümumi fonda bütün bu görüşlərin sülh müqaviləsinin imzalanmasına və bölgədəki proseslərə praktiki olaraq təsir etmədiyi aydın sezilir. Bu baxımdan, diplomatik masada müzakirələrin getdiyi vaxt Qarabağda praktiki addımlarla prosesi tamamlamaq ən doğru variantdır ki, Azərbaycan bunu Laçına post qurmaqla artıq nümayiş etdirdi. İrəvan destruktivliyindən əl çəkməzsə, Bakının indən belə bu prinsip üzərindən hərəkət edəcəyi istisna edilmir. (Trend.az)