Prezident Donald Trampın başlatdığı sülh prosesinin uğuru və ya uğursuzluğu yalnız Ukrayna savaşının deyil, həm də ABŞ və Qərbin geosiyasi birliyinin taleyini də müəyyən edəcək... Əgər, prezident Vladimir Putin Ağ Ev sahibini növbəti dəfə aldatsa və sülh prosesi iflasa uğrasa, bu, ABŞ və Qərblə Rusiya arasında yeni hərbi eskalasiyanın başlanğıcına çevriləcək"Yeni Müsavat" xəbər verir ki, Ukrayna savaşının gələcək inkişaf istiqamətləri yenidən qeyri-müəyyən xarakter almağa başlayıb. Belə ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiyaya atəşkəs üçün möhlət verməsindən sonra Kremldə panik durum yaşanır. Ona görə də, ABŞ-ın radikal sanksiyalarından yayınmaq istəyən prezident Vladimir Putin Ağ Ev sahibi Donald Tramp ilə görüşməyə hazır olduğunu bəyan edib. Və artıq ilkin məlumatlar onu göstərir ki, Kreml növbəti dəfə Rusiyanın maraqlarına uyğun şərtlərlə ABŞ liderinin qarşısına çıxmağa hazırlaşır.
Ona görə də, indi ABŞ-Rusiya-Ukrayna üçbucağında yeni siyasi-diplomatik oyunun başlandığını düşünmək olar. Çünki Kreml atəşkəs qarşılığında ABŞ-dan Rusiyaya qarşı bütün sanksiyaların ləğvi tələb etmək niyyətindədir. Və bu baxımdan, ülobal siyasət məkanında həm yeni, həm də çox ehtiyatlı addımlarla irəliləyən siyasi-diplomatik manevrlər müşahidə olunur.
Qərb mətbuatında yayılan məlumatlara görə, ABŞ Rusiya prezidenti Vladimir Putinə Ukraynada tam sülh yox, atəşkəs müqabilində bir sıra güzəştlər təklif edib. Bu güzəştlər yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi xarakter daşıyır. Həmin məlumatlarda vurğulanır ki, Rusiyadan yekun sülh sazişi olmadan savaşın dayandırılması istənir. Ağ Ev Kremlə Ukraynanın işğal olunmuş bölgələrinin tanınmasının 49 və yaxud 99 il müddətinə təxirə salınmasını təklif edir.
Digər tərəfdən, əgər, təklifləri qəbul edəcəyi təqdirdə, Rusiyaya qarşı iqtisadi məhdudiyyətlərin böyük hissəsinin qaldırılması, xüsusilə neft və qaz ixracının bərpası vəd olunur. Ancaq Kremldə narahatlıq doğuran əsas məsələ odur ki, Ağ Evin təkliflərində Ukraynanın NATO-ya üzv qəbul olunmayacağına, eləcə də, rəsmi Kiyevə hərbi yardımların dayandırılacağına yönəlik hələlik heç bir zəmanət mövcud deyil. Və prezident Vladimir Putinin Ağ Ev sahibi Donald Trampla görüşdə bu kimi məqamları Rusiyanın xeyrinə çevirməyə cəhd göstərmək niyyətində olduğu iddia edilir.
Tramp-Putin görüşü ilə bağlı ilkin razılıq olduğu iddia edilsə də, onun baş tutub-tutmayacağı hələlik qeyri-müəyyəndir. Belə ki, ABŞ siyasi dairələrindən sızan məlumatlara görə, Ağ Ev sahibi Donald Tramp prezident Vladimir Putinlə görüş üçün Kremli məmnun etməyən əlavə şərt də irəli sürür. Ağ Ev sahibi hesab edir ki, sülh prosesinin uğur qazanması üçün Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ilə də birbaşa dialoqa razılıq verməlidir.
Maraqlıdır ki, bu, bir tərəfdən ABŞ-ın Ukraynanı sülh prosesindən kənarda qoymaq istəmədiyinin birbaşa mesajını kimi qəbul edilir. Digər tərəfdən isə hesab edilir ki, Ukrayna və Rusiya liderlərinin təmasları prezident Donald Trampa özünü “əsas vasitəçi” kimi təqdim edə bilməsi üçün vacibdir. Nəhayət, rəsmi Kiyev Rusiya ilə danışıqlarda ABŞ-la yanaşı, Ukraynanın daha etibarlı tərəfdaşları olan Avropa Birliyi ölkələrinin iştirakını da vacib hesab edir. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Almaniya kansleri Fredirix Merts ilə bu mövzuda müzakirələr aparıb. Və Almaniya kansleri Fredirix Merts Ukraynaya dəstəyini növbəti dəfə rəsmən təsdiqləyib.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, əslində, Ukraynanın Avropadakı əsas müttəfiqləri Ağ Ev sahibi Donald Trampın prezident Vladimir Putinlə görüş keçirmək qərarından ciddi şəkildə məyus olublar. Avropa Birliyində hesab edirlər ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp indiyə qədər Rusiya lideri Vladimir Putinə elə bir ciddi təzyiq göstərməyib. Bu, "qoca qitə"də, xüsusilə də Şərqi Avropa ölkələrində ciddi narahatlıq yaradır. Çünki Avropa Birliyində əmindirlər ki, sanksiyaların ləğvi Rusiyanın siyasi və hərbi mövqelərini gücləndirə bilər.
Digər tərəfdən, bəzi məlumatlara görə, rəsmi Kiyev də prezident Vladimir Putinin Ağ Ev sahibi Donald Tramp ilə Ukraynanın iştirakı olmadan atəşkəs barədə razılığa gələ biləcəyindən ciddi şəkildə narahatdır. Belə bir ssenari Rusiyaya həm siyasi-diplomatik, həm də hərbi üstünlük qazandıra bilər. Çünki Kreml Qərbin birbaşa danışıqlarda öz şərtlərini ciddi şəkildə yumşaltmaq məcburiyyətində qalacağından tamamilə əmindir.
Məsələ ondadır ki, ABŞ tərəfindən təklif edilən atəşkəs modeli əslində, yeni deyil. Belə ki, Ağ Ev Ukrayna savaşının tam həllini yox, dondurulmasını təklif edir. Bu, Rusiyaya işğal etdiyi ərazilərdə uzunmüddətli möhkəmlənmək imkanı verə bilər. Ukraynanı isə davamlı olaraq, iqtisadi və hərbi yardımlardan asılı vəziyyətdə saxlaya biləcək modeldir. Və ən əsası isə bu modelin zaman keçdikcə, Qərbdə Ukrayna mövzusu ilə bağlı siyasi yorğunluğu daha da artıra biləcəyi qətiyyən şübhə doğurmur.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, yaxın gələcək üçün üç əsas ssenarinin daha aktual olduğunu düşünmək olar. “Dondurulmuş münaqişə” hazırda ən real ssenari kimi görünür. Yəni, hərbi əməliyyatlar dayanır, ancaq sülh anlaşması əlçatmaz qalır. Hazırda iqtisadiyyatı deqradasiya mərhələsi yaşayan Rusiya sanksiya yükünün böyük hissəsindən xilas olur. Ukrayna NATO üzvlüyü şansından uzaq qalır. Və Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası ABŞ-ın siyasi iradəsinə daha çox bağlanır.
İkinci ssenari “sürətli kompromis” məzmunu daşımaqla, prezident Donald Trampın diplomatik qələbəsi anlamı daşıya bilər. Bu variantda Tramp–Putin görüşünün məhz Ukrayna lideri Volodimir Zelenskinin iştirakı ilə keçirilməsi qaçılmazdır. Eyni zamanda, Rusiyaya qarşı sanksiyaların qismən ləğvi və enerji ticarətinin bərpası qarşılığında atəşkəs razılaşması imzalanır. Ukraynada daxili siyasi böhran dərinləşir, “təslimçilik” ittihamları güclənir. ABŞ isə “barışdırıcı” imic qazansa da, Avropa ölkələri arasında etibarını tamamilə itirir.
Nəhayət, üçüncü ssenaridə “İflas və eskalasiyaya dönüş” ucbatından Ukrayna savaşı daha riskli istiqamətlər ala bilər. Belə ki, Ukrayna və Avropa Birliyi Tramp modeli üzrə atəşkəs təkliflərini rədd edir. Bu ziddiyyətlər sayəsində Rusiya əlavə vaxt qazanaraq, yeni hücum strategiyasına hazırlaşır. ABŞ-Avropa Birliyi münasibətlərində çatlar daha da dərinləşir. Və nəticədə Ukrayna savaşı 2026-cı ildə yeni, daha dağıdıcı mərhələyə daxil ola bilər.
Göründüyü kimi, bu prosesin uğuru və ya uğursuzluğu yalnız Ukrayna savaşının gedişini deyil, həm də ABŞ və Qərbin geosiyasi birliyinin taleyini də müəyyən edə bilər. Hazırda Rusiyaya qarşı sanksiyaların ləğvi və enerji bazarına dönüş Kremlin ən böyük siyasi-diplomatik qələbəsi olardı. Əksinə, prosesin iflası ABŞ və Qərblə Rusiya arasında yeni hərbi eskalasiyanın başlanğıcına da çevrilə bilər. Və bu baxımdan, Tramp-Putin görüşü ətrafındakı qurulan qəliz geopolitik oyunların Ukrayna savaşını sona çatdırmaqdan daha çox yeni "soyuq müharibə"yə yol açma ehtimalı da var.
